Erişilebilirlik, dijital veya fiziksel bir ortamın herkes tarafından, özellikle engelli bireyler tarafından kullanılabilir olmasını ifade eder. Bu kavram, web sitelerinden mobil uygulamalara, binalardan toplu taşıma araçlarına kadar geniş bir yelpazeyi kapsar. Erişilebilirlik uzmanı, bu alanlarda erişilebilirliği artırmak için çalışan profesyoneldir. Erişilebilirlik, yalnızca yasal bir zorunluluk değil, aynı zamanda daha kapsayıcı bir toplum oluşturmanın temel taşlarından biridir.
 

Erişilebilirlik Uzmanı Kimdir?

Bir erişilebilirlik uzmanı, dijital ve fiziksel ortamların engelli bireyler için daha erişilebilir hale getirilmesini sağlamak amacıyla çalışan bir profesyoneldir. Bu uzmanlar, Web İçeriği Erişilebilirlik Yönergeleri (WCAG) gibi standartlara uygun çözümler geliştirir ve işletmelerin, ürünlerin veya hizmetlerin herkes tarafından kullanılabilir olmasını sağlar.

Erişilebilirlik uzmanları, genellikle şu alanlarda çalışır:

• Web ve Mobil Uygulama Geliştirme: Web sitelerinin ve uygulamaların, görme, işitme veya motor becerileri sınırlı bireyler tarafından kullanılabilir olmasını sağlamak.
• Kullanıcı Deneyimi (UX) Tasarımı: Daha kapsayıcı bir kullanıcı deneyimi oluşturmak.
• Fiziksel Mekan Tasarımı: Binaların, ofislerin ve diğer fiziksel alanların erişilebilir olmasını sağlamak.
• Eğitim ve Danışmanlık: Şirketlere ve bireylere erişilebilirlik standartları hakkında bilgi vermek.
   

Erişilebilirlik Uzmanının Görevleri

Erişilebilirlik uzmanlarının görevleri, çalıştıkları sektöre ve projeye bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Ancak genel olarak şu görevleri üstlenirler:
 

1. Erişilebilirlik Denetimleri Yapmak:

   • Web siteleri, mobil uygulamalar veya fiziksel mekanlar üzerinde erişilebilirlik testleri gerçekleştirirler.
   • Erişilebilirlik araçları kullanarak sorunları tespit ederler. Örneğin, ekran okuyucu yazılımları veya renk kontrast analiz araçları.
      

2. Standartlara Uygunluk Sağlamak:

   • WCAG, ADA (Americans with Disabilities Act) ve diğer erişilebilirlik standartlarına uygun çözümler önerirler.
   • Kodlama ve tasarım süreçlerini bu standartlara göre optimize ederler.
      

3. Kapsayıcı Tasarım Çözümleri Geliştirmek:

   • Görme engelli bireyler için sesli geri bildirim özellikleri eklemek.
   • İşitme engelli bireyler için altyazı veya işaret dili desteği sağlamak.
   • Hareket kısıtlılığı olan bireyler için klavye navigasyonu geliştirmek.
      

4. Eğitim Vermek:

   • Tasarımcılar, geliştiriciler ve diğer ekip üyeleri için erişilebilirlik eğitimi düzenlerler.
   • İşletmelere, erişilebilirliğin önemini ve yasal gerekliliklerini anlatırlar.
      

5. Teknolojik Çözümler Geliştirmek:

   • Yeni teknolojilerle erişilebilirlik sorunlarını çözmek için yenilikçi yaklaşımlar geliştirirler.
   • Örneğin, yapay zeka destekli erişilebilirlik araçları tasarlamak.

 

Erişilebilirlik Uzmanı Olmak İçin Gereken Nitelikler

Erişilebilirlik uzmanı olmak isteyen bireylerin belirli teknik ve kişisel becerilere sahip olması gerekir. İşte bu alanda başarılı olmak için gereken temel nitelikler:

Teknik Beceriler

• HTML, CSS ve JavaScript gibi web teknolojilerine hakimiyet.
• WCAG standartları ve diğer erişilebilirlik yönergeleri hakkında bilgi sahibi olmak.
• Ekran okuyucu yazılımları (örneğin, JAWS veya NVDA) ve diğer erişilebilirlik araçlarını kullanabilmek.
• Kullanıcı deneyimi (UX) ve kullanıcı arayüzü (UI) tasarımı konularında bilgi sahibi olmak.

Kişisel Beceriler

• Detaylara Dikkat: Küçük erişilebilirlik sorunlarını bile fark edebilmek.
• İletişim Becerileri: Ekiplerle ve müşterilerle etkili bir şekilde iletişim kurabilmek.
• Problem Çözme Yeteneği: Erişilebilirlik sorunlarına yaratıcı çözümler bulabilmek.
• Empati: Engelli bireylerin ihtiyaçlarını anlamak ve onlara uygun çözümler geliştirmek.

 

Erişilebilirlik Uzmanı Olmak İçin Alınması Gereken Sertifikalar

 

WCAG Sertifikası (Web Content Accessibility Guidelines), dijital erişilebilirlik standartlarını belirleyen bir rehber olup, web içeriklerinin engelli bireyler tarafından erişilebilir olmasını sağlamayı amaçlar. Bu rehbere uygun tasarım ve geliştirme becerileri, dijital alanda erişilebilirlik uzmanlarının temel yetkinlikleri arasındadır. Sertifika, IAAP (International Association of Accessibility Professionals) ve W3C (World Wide Web Consortium) gibi kuruluşlar tarafından sunulmaktadır. Dijital tasarım veya yazılım geliştirme bilgisi önerilir ve WCAG eğitimine katılım gereklidir. Eğitim ve sertifikasyon maliyetleri 500-1000 USD arasında değişmektedir.

CPACC (Certified Professional in Accessibility Core Competencies), IAAP tarafından sunulan ve erişilebilirlik konusunda temel beceriler ve prensiplere odaklanan bir sertifikadır. Hem fiziksel hem de dijital erişilebilirlik alanlarında geniş bir kapsam sunar. Erişilebilirlik alanında temel bilgiye sahip olmak ve eğitim programını tamamlamak önerilir. Sertifika ücretleri üyeler için 200-300 USD, üye olmayanlar için 350-450 USD arasındadır.

WAS (Web Accessibility Specialist), web tabanlı uygulamalar ve içeriklerin erişilebilir hale getirilmesi için gerekli teknik becerileri kazandırmayı amaçlayan bir sertifikadır. IAAP tarafından sunulan bu sertifika, özellikle CPACC sertifikasına sahip olan bireyler için önerilir. HTML, CSS ve JavaScript bilgisi gereklidir. Ücretler, IAAP üyelik durumuna bağlı olarak 375-525 USD arasında değişir.

Dijital Erişilebilirlik Eğitmenliği Sertifikası, dijital erişilebilirlik eğitimi vermek isteyen profesyoneller için tasarlanmış özel bir programdır. Bu sertifika, Deque Systems ve Knowbility gibi kuruluşlar tarafından sunulmaktadır. Dijital erişilebilirlik konusunda tecrübeye sahip olmak gereklidir ve programın maliyeti 800-1500 USD arasında değişmektedir.

Evrensel Tasarım Eğitimleri ve Sertifikaları, dijital ve fiziksel alanlarda herkes için erişilebilir ortamların yaratılmasını hedefleyen bir eğitim programıdır. CAST (Center for Applied Special Technology) ve UD Institute gibi kuruluşlar tarafından sağlanır. Mimarlık, tasarım veya mühendislik geçmişine sahip olmak avantajlıdır. Ücretler 500-2000 USD arasında değişmektedir.

Fiziksel Erişilebilirlik Sertifikaları, kamu binaları, okullar, yollar ve diğer fiziksel mekanlarda erişilebilirliği artırmayı amaçlayan bir sertifika türüdür. ADA (Americans with Disabilities Act) Eğitim Programları ve yerel erişilebilirlik dernekleri veya belediyeler tarafından sunulur. Mühendislik, mimarlık veya şehir planlama bilgisine sahip olmak faydalıdır. Sertifika ücretleri genellikle 100-500 USD arasında değişir.

 

Erişilebilirlik Uzmanlarının Geleceği

Teknolojinin hızla gelişmesiyle birlikte erişilebilirlik uzmanlarına olan talep de artmaktadır. Özellikle yapay zeka, artırılmış gerçeklik ve nesnelerin interneti gibi yeni teknolojiler, erişilebilirlik alanında yeni fırsatlar ve zorluklar sunmaktadır. Gelecekte, erişilebilirlik uzmanlarının şu alanlarda daha fazla rol alması beklenmektedir:

• Yapay Zeka: Engelli bireyler için daha akıllı ve kişiselleştirilmiş çözümler geliştirmek.
• Sanal ve Artırılmış Gerçeklik: Bu teknolojilerin herkes tarafından kullanılabilir olmasını sağlamak.
• Otonom Araçlar: Engelli bireyler için daha erişilebilir ulaşım çözümleri sunmak.
   

Türkiye’de ve Dünyada Erişilebilirlik Uzmanı Olmak

Erişilebilirlik uzmanlığı, global ve yerel düzeyde artan bir talep görmektedir. Özellikle WCAG standartlarıyla uyumlu web tasarımı, kamu binalarının erişilebilirliği ve evrensel tasarım prensipleri, bu meslek alanını kritik bir hale getirmiştir. Türkiye'de Engelsiz Erişim Derneği gibi yerel kuruluşlardan eğitim alarak bu alanda uzmanlaşmaya başlamak mümkündür. Global düzeyde ise IAAP ve W3C gibi kuruluşlar daha geniş kapsamlı fırsatlar sunar.