Kapsayıcı tasarım (Inclusive design), farklı insanların çeşitli ihtiyaçlarını ve yeteneklerini göz önünde bulundurarak ürünlerin, hizmetlerin ve çevrelerin tasarımını yapma yaklaşımını ifade eder. Kapsayıcı tasarım, tüm kullanıcıların, engellere, yaşa, cinsiyete, kültürel farklılıklara veya diğer kişisel özelliklere bakılmaksızın bir şeyi kullanabilmesini veya erişebilmesini amaçlar. Temel amacı, herkesin yaşamın farklı yönlerine katılmasını ve toplumsal dahil olma fırsatlarından eşit olarak yararlanmasını sağlamaktır.

Kapsayıcı tasarım, mümkün olduğunca çok kişi tarafından erişilebilen ve kullanılabilen ürün veya hizmetler oluşturmaktır. Tarihsel olarak kapsayıcı tasarım, engelli insanlar için deneyimler tasarlamaya odaklanmıştır. Artık kapsayıcı tasarım, bir kişinin bir ortamı, ürünü veya hizmeti kullanma becerisini etkileyebilecek sayısız insan çeşitliliği faktörünü dikkate alan bir metodolojidir. Buna dil, cinsiyet, yaş, kültür, fiziksel yetenek ve daha fazlası dahildir.

Örneğin, bir web sitesinin amacı insanları en iyi çikolata konusunda eğitmekse, site yazılı materyaller, etkileşimli videolar veya görseller, sesli içerik veya infografikler içermelidir. Bu, kullanıcılara içerikle etkileşime geçmeleri için çok sayıda yol sunarak tercihlerine en uygun yöntem(ler)i seçmelerini sağlar.

 

Temel prensipler

Çeşitlilik: Kapsayıcı tasarım, farklı yeteneklere, ihtiyaçlere ve arka planlara sahip olan herkesi düşünür. Bu, yaşlılar, engelliler, göçmenler, azınlık grupları ve diğer çeşitli toplumsal grupları içerir.

Eşitlik ve Adalet: Kapsayıcı tasarım, eşit erişim ve fırsatlara odaklanır ve toplumun her kesiminin eşit olarak katılmasını amaçlar. Adalet ve eşitlik ilkesi, tasarım sürecinin temelini oluşturur.

Kolay Kullanım: Ürünler veya hizmetler, herkes tarafından kolayca kullanılabilir olmalıdır. Karmaşık veya kafa karıştırıcı tasarımlardan kaçınılmalı ve kullanıcıların ihtiyaçlarına uygun olmalıdır.

Geri Bildirim ve İyileştirme: Kapsayıcı tasarım, kullanıcıların geri bildirimlerini ve deneyimlerini dikkate alarak sürekli olarak iyileştirme yapmayı hedefler. Bu, tasarımın sürekli olarak geliştirilmesini sağlar.

Erişilebilirlik: Erişilebilirlik, herkesin ürünleri veya hizmetleri kullanabilmesini sağlamak için önemlidir. Bu, engellilere uygun tasarım özellikleri eklemeyi içerebilir, örneğin, ekran okuyucular veya tekerlekli sandalye erişimini kolaylaştırmak için rampalar eklemek gibi.

 

Kapsayıcı Tasarım En İyi Uygulamaları

Kapsayıcı İmgeler: İnsan gruplarını imgeler veya simgeler aracılığıyla temsil ettiğiniz her durumda, geniş bir insan yelpazesine yer verdiğinizden emin olun. Örneğin, hem erkek hem de kadın bireylerin soyut simgelerini dahil edebilir veya insanlığın tüm yelpazesini temsil eden görseller kullanabilirsiniz. Kapsayıcı görseller, daha geniş bir yelpazedeki insanların web sitenizde gösterilen görsellerle ilişki kurabilmesini sağlar.

Kapsayıcı Metin: Kapsayıcı metin yazmak, kelimelerin herkes için işe yaramasını sağlamaya odaklanır. Kapsayıcı metin oluşturmaya başlamak için en iyi yer kolay bir dil kullanmaktır. Basit, anlaşılır bir dil ve daha kısa cümleler kullanmak herkes için daha kapsayıcıdır. Teknik jargonla dolu uzun ve karmaşık cümleler, öğrenme veya bilişsel engelleri olan kullanıcılar için işleri daha da zorlaştırabilir. Sonuç olarak: kullandığınız kelimeler konusunda dikkatli olun.

Mantıklı Formlar: Kapsayıcı tasarımda en çok ihmal edilen unsurlardan biri formlardır. Cinsiyet, ırk veya yaş gibi hassas kişisel bilgiler toplanırken, bazı kişiler sağladığınız seçimler nedeniyle kendilerini dışlanmış hissedebilir. Bunu önlemek için, kişisel sorulara uygun tüm yanıtları dahil etmeyi düşünün veya kullanıcıların yanıtları açık bir alan metnine yazmasına izin verin.

Kapsayıcı Araştırma Uygulamalar: Araştırma yöntemlerinizin geniş bir kullanıcı yelpazesinden bilgi topladığından emin olun. Ayrıca, geleneksel demografik değerlendirmelerin ötesine geçen sorular sorduğunuzdan ve farklı yeteneklere, kültürel geçmişlere ve durumsal bağlamlara sahip bireylerden girdi aldığınızdan emin olun. Bu, tasarımcılarınızın, kullanıcıların ürün veya hizmetlerinizle etkileşime girme ve bunları deneyimleme biçimlerini daha iyi anlamasını sağlar.

Erişilebilirlik Denetleyicileri: Dijital ürünlerinizin belirli kullanıcıları dışlamadığından emin olmak için ücretsiz erişilebilirlik denetleyicilerinden yararlanın. Örneğin, AudioEye'ın Web Sitesi Erişilebilirlik Denetleyicisi sitenizi hem ADA hem de WCAG erişilebilirlik standartlarına göre test eder. Veya AudioEye'ın Renk Kontrastı Denetleyicisi'ni kullanarak sitenizdeki renk kullanımının görme bozukluğu veya renk körlüğü olanlar tarafından anlaşılabilir olmasını sağlayabilirsiniz. Her iki araç da tüm kullanıcılar için daha kapsayıcı çözümler tasarlamanızı sağlar. 

Kapsayıcı Tasarım Örnekleri: Yukarıda da bahsettiğimiz gibi, kapsayıcı tasarım erişilebilirlik, yaş, kültür, ekonomik durum, eğitim, cinsiyet, coğrafi konum, dil, etnik köken veya ırk gibi bir dizi faktörü ele alır. Hem tasarım araştırması hem de süreçler sırasında bu unsurların dikkate alınması, ürün ve hizmetlerinizin herkes için daha kapsayıcı olmasını sağlar.